Vấn nạn sản xuất và buôn bán sách lậu, sách giả, đặc biệt là SGK và sách tham khảo, đang gây ra cơn sóng ngầm nghiêm trọng, không chỉ đe dọa các đơn vị xuất bản mà còn trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục quốc gia.

Cục QLTT tỉnh Tây Ninh kiểm tra SGK giả. Ảnh: CỤC QLTT TỈNH TÂY NINH

Trong đó, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) chính là nạn nhân lớn nhất, với số sách bị in lậu, tiêu thụ trên quy mô rộng rãi, không chỉ về số lượng mà còn về phạm vi địa lý và mức độ thiệt hại…

Sách giả gây ra tác hại vô cùng to lớn và rất thực tế, làm giảm sút niềm tin vào chất lượng giáo dục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến học sinh, khi khiến các em phải tiếp cận với những tài liệu không chuẩn mực, sai lệch.

Nghiêm trọng hơn, vi phạm bản quyền còn làm suy yếu môi trường pháp lý và lòng tin của xã hội đối với hệ thống xuất bản chính thống.

Những con số biết nói

NXBGDVN thông báo, từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2024, cơ quan chức năng đã phát hiện hàng trăm nghìn cuốn SGK giả mang nhãn hiệu của NXBGDVN tại một số tỉnh thành, với tổng giá trị lên tới hàng tỉ đồng. Riêng từ đầu năm 2024, đã có 15 vụ bị phát hiện, thu giữ 5,5 triệu cuốn sách giả, ước tính trị giá hơn 60 tỉ đồng.

Vào cuối tháng 5.2024, Cục Quản lý thị trường tỉnh Đồng Nai phát hiện gần 34.000 cuốn SGK nghi giả mạo sản phẩm của NXBGDVN, với tổng giá trị theo niêm yết khoảng 600 triệu đồng.

Ngày 22.5.2024, Đội Quản lý thị trường số 1 phối hợp với Công an huyện Nhơn Trạch kiểm tra doanh nghiệp T.T (thị trấn Hiệp Phước, huyện Nhơn Trạch) và phát hiện hơn 33.800 cuốn SGK giả. Tất cả số sách này đã được tạm giữ để xác minh và xử lý theo quy định pháp luật.

Ngày 4.6.2024, Đội Quản lý thị trường số 2 thuộc Cục Quản lý thị trường tỉnh Sóc Trăng đã phối hợp với lực lượng Công an địa phương tiến hành kiểm tra đột xuất Công ty TNHH B.H tại phường 3, TP Sóc Trăng.

Qua kiểm tra, Đội đã phát hiện và tạm giữ 40.155 cuốn sách giả, bao gồm các loại như: Tập viết 1, Vở bài tập Toán 4, Vở bài tập Tin học 3, Vở bài tập Đạo đức 2, Vở bài tập Tiếng Việt 4, Vở bài tập Toán 1, Vở bài tập Tự nhiên và Xã hội 2 và nhiều loại khác, tổng cộng có 47 loại sách, trị giá hàng hóa ước tính 598.763.000 đồng.

Tất cả các cuốn sách đều có dòng chữ “Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam” trên bìa. Cơ quan chức năng đã tạm giữ toàn bộ số sách để xác minh và làm rõ hành vi vi phạm.

Ngày 14.6.2024, Công an TP Đà Nẵng triệt phá thành công chuyên án SGK-192, xóa sổ một đường dây sản xuất và buôn bán SGK giả quy mô lớn tại Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh; thu giữ 1 triệu tem giả, 600.000 cuốn sách giả thành phẩm và bán thành phẩm trị giá khoảng 12 tỉ đồng cùng toàn bộ thiết bị sản xuất như máy in, máy cắt, máy đóng kim, máy may chỉ, máy dán keo, xe ô tô, bản kẽm và giấy in. Ước tính, chỉ trong vòng 2 năm, các đối tượng này đã phát hành 4 triệu cuốn sách giả.

Ngày 16.7.2024, lực lượng Quản lý thị trường tỉnh Hậu Giang đã tiến hành kiểm tra và phát hiện gần 80.000 cuốn SGK giả từ lớp 1 đến lớp 12, với tổng trị giá ước tính 1.375.413.000 đồng. Các cuốn sách này có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu và bao bì của NXBGDVN…

SGK giả bị phát hiện tại một công ty trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Ảnh: Cục QLTT TỈNH SÓC TRĂNG

Thiệt hại kinh tế, đe dọa chất lượng giáo dục và uy tín quốc gia

Vấn nạn sản xuất và buôn bán SGK giả đã và đang gây thiệt hại nghiêm trọng cho các đơn vị xuất bản và phát hành, đe dọa uy tín quốc gia. Không chỉ làm giảm chất lượng của ngành xuất bản, xuất bản phẩm giả còn có thể chứa những nội dung vi phạm pháp luật, gây tác động tiêu cực đến quá trình tiếp nhận kiến thức của học sinh.

Đại diện NXBGDVN cho biết, những con số nêu trên mới chỉ là các vụ bị phát hiện, trên thực tế còn nhiều xuất bản phẩm của NXBGDVN như sách điện tử (ebook), sách nói (audio book)… bị sao chép trái phép trên các trang web, ứng dụng di động và các nền tảng trực tuyến mà không có sự cho phép của đơn vị.

Kể từ khi biên soạn SGK mới theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, NXBGDVN đã phải thực hiện thêm nhiều công đoạn trong quy trình xuất bản.

Ngoài việc tổ chức bản thảo, biên tập, in ấn và phát hành, NXB còn phải thực hiện các công đoạn như thử nghiệm bản mẫu và tiết dạy tại các cơ sở giáo dục; tuyên truyền, giới thiệu và tập huấn giáo viên sử dụng SGK mới…

Việc thực hiện thêm các công đoạn này đã làm tăng chi phí, trong khi lợi nhuận từ SGK là rất thấp.

Trong khi đó, các đối tượng làm giả chỉ cần sao chép thành quả của đội ngũ làm việc miệt mài, in ấn qua loa và bán với giá rẻ, làm giảm doanh thu và ảnh hưởng trực tiếp đến việc phát hành SGK chính thống của NXBGDVN.

Có thể nói, sách giả và sách lậu đang dần “giết chết” sách thật, phá hủy thị trường kinh doanh lành mạnh. Điều nguy hiểm hơn là những cuốn sách “fake” này không được biên tập, thẩm định nội dung, có thể gây hệ lụy tiêu cực đến nhận thức của thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước.

Một ví dụ điển hình là đầu năm học 2024-2025, nhiều tài khoản mạng xã hội đã lan truyền hình ảnh chụp trang sách với những nội dung xuyên tạc, gây tranh cãi như: “Giã gạo thổi cơm”, “Bạn An dũng cảm”, “Bắn tung tóe”, “Bé xách đỡ mẹ”, “Vẽ gì khó”… khiến dư luận bùng phát tranh cãi về tính đúng đắn của nội dung SGK.

Điều đáng chú ý là nhiều người đã bình luận trái chiều mà không phân biệt được đâu là giả mạo, đâu là nội dung của SGK chuẩn mực, gây hiểu lầm về các bộ sách được biên soạn chính thống bởi NXBGDVN. Bộ GD&ĐT đã ra văn bản khẳng định những nội dung trên không có trong SGK hiện hành mà các trường học đang sử dụng.

Bộ cũng yêu cầu cơ quan chức năng vào cuộc điều tra nguồn gốc hình ảnh và làm rõ trách nhiệm của những cá nhân, tổ chức đăng tải, xuyên tạc thông tin.

Không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về mặt kinh tế, sách giả, sách lậu còn đi ngược lại cam kết bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, làm xấu đi hình ảnh quốc gia khi Việt Nam tham gia Công ước Berne về bảo vệ các tác phẩm văn học và nghệ thuật.

SGK là học liệu cốt yếu của mọi cơ sở giáo dục và học sinh. Việc SGK và học liệu “fake” ngang nhiên tung hoành trên mọi mặt trận không chỉ làm hỏng thị trường sách lành mạnh mà còn gây ra những thiệt hại vô cùng to lớn. Chính vì vậy, cần có sự vào cuộc quyết liệt, mạnh tay, nghiêm minh của các cơ quan chức năng và toàn xã hội để chặn đứng vấn nạn này.

THÙY TRANG - HOÀNG HƯƠNG

Nguồn: Báo Văn Hoá